wensen voor het nieuwe jaar

Van alle sportieve plannen en voornemens is dit najaar maar weinig gekomen. Met blessures kom je niet ver als het om spectaculaire outdoor dingen gaat. P kampte met een tegenvallend herstel na een ogenschijnlijk simpele knie operatie en mijn voet wilde maar niet helen. We zijn samen aan de slag gegaan bij dezelfde fysio, wel zo gezellig. Maar dan ben je dus niet veel buiten... En om nou te gaan schrijven als Binnenbok leek me niet erg interessant.
De afgelopen weken hebben we ons beperkt tot rondjes van ongeveer 20 minuten wandelen op de Holterberg, in weer of geen weer. De eerste keer kwam P strompelend en groen van de pijn terug bij de auto. Inmiddels lukt het hem om het rondje pijnloos te lopen en redelijk opgewekt bij de auto te komen. Mijn hak laat op willekeurige momenten weten dat de genezing nog niet geheel af is; ik loop de rondjes mee en bepaal achteraf of het mee of tegen viel.
Hopelijk kunnen we deze periode snel afsluiten en beginnen aan een gezond en sportief nieuw jaar. Voornemens en plannen zijn er genoeg: een weekje skiën, langere routes klimmen, P wil graag een gletsjer tocht maken, een vervolg cursus adventure klimmen, de 1/8e triatlon van Holten (als ik word ingeloot) en we willen er veel op uit om prachtige kampeer plekjes vinden.
Genoeg te doen dus, genoeg te wensen ook.

Op een geweldig, sportief en avontuurlijk 2013!

kijkje in de berg

Hoewel ik mezelf beloofd had nooit meer aan speleologie te doen ben ik toch weer in een berg beland. Dit keer nog dieper en verder de berg in. Ik werd in een stofjas gehesen en kreeg een flinke helm op mijn hoofd om vervolgens plaats te nemen in een ieniemienie wagonnetje van een enorm lange trein. De bestuurder deed met flink veel lawaai de tralies dicht en op slot. Ik kon geen kant meer op. Ook in het wagonnetje kon ik geen kant meer op; ik zat schouder aan schouder met mijn buurman en onze knieën waren vervlochten met de knieën van onze twee overburen. Adem in, adem uit dacht ik heel hard en heel sereen in mijzelf. Kalm blijven!
Piepend en stotend kwam het treintje in beweging en voer ons met een flinke snelheid de berg in, dieper en dieper, zo'n anderhalve kilometer. Een oude mijn. Door me heel hard te concentreren en de herrie en krapte van de tunnel uit te zetten lukte het me om af en toe te lachen naar mijn mede passagiers.
Toen eenmaal de tralies werden verwijderd en ik uit mocht stappen probeerde ik de schoonheid van de omgeving te zien. En die was er wel degelijk. De weg gehakte of geblazen rotsen lieten een mooi patroon in de rotswanden zien. De stilte en de rust was bijzonder aangenaam; de temperatuur constant, geen schommelingen.
Het is erg interessant om eens een mijn van binnen te zien en er het een en ander over te horen. Hoeveel mensen er werkten en in wat voor lange diensten. Hoe lang men over een stukje tunnel deed toen er nog geen machines waren en er nog niet gesprongen werd. Ik moest vooral aan al die mannen denken die daar dag en nacht aan het werk waren, hoe eng en claustrofobisch dat geweest moet zijn. Daar binnen gaat het leven buiten totaal aan je voorbij, geen besef van tijd of klimaat.
Nog een keer moest ik me focussen op iets fijns en mijn adem inhouden; ik moest weer in de trein om de mijn uit te komen. Alsof je met z'n allen afgevoerd wordt, er is geen ontkomen aan, iedereen moet die ieniemienie trein in en de tralies worden resoluut afgesloten!

lucht onder de voeten

Vorig jaar hebben de jongens leren abseilen, helemaal alleen langs de rots naar beneden. Ik bovenaan de rots om ze in te hangen, in een achtje en een prusik, en P beneden om ze te helpen met uitbinden. We kozen rotsen waarbij we ze de hele weg naar beneden konden zien en zij ons konden horen. Dat ging geweldig goed.
In de zomervakantie die er op volgde kwamen we bij een enorme rots met geweldige overhang: de perfecte abseil plek. Om de route te verkennen zou P als eerste gaan, dan wisten we wat we de jongens mee moesten geven aan tips. Ter hoogte van de overhang kwam P vast te zitten; prusik in de acht. Daar hing hij, in de brandende zon, bungelend onder een rots. Na veel wrikken en optrekken, met behulp van een hulp touwtje dat hij omhoog had gehesen, was hij na een half uur los en kon verder naar beneden komen. Door de schrik werd op dat moment besloten dat de kinderen hier niet mochten abseilen, eigenlijk vooral omdat onze kennis van (jezelf) redden nog niet genoeg was.
Afgelopen zomer zijn we in de herhaling gegaan: zelfde rots, zelfde overhang. Gesterkt door onze kennis en inmiddels meer ervaring mochten de kinderen naar beneden. Stapje voor stapje en zenuwachtig over het randje balancerend kwamen ze naar beneden, de eerste keer was het echt spannend. Maar na drie keer kwamen ze als volleerde berggeiten naar beneden suizen en genoten ze van de lucht onder hun voeten.

examen adventure klimmen

thuis oefenen

Nadat ik was bijgekomen van het eerste cursusweekend avontuurlijk klimmen en vooral vallen besloot ik toch door te gaan voor mijn examen; mede dankzij het perfecte oefenweekend in Yvoir. Hoewel mijn enkel nog niet genezen was, was het mijn eer te na het tweede cursusweekend over te slaan. Het idee dat P dan wel zijn papiertje zou hebben en ik niet stak toch een beetje.
Eind september was het dan zo ver; op weg naar de Ith in Duitsland. Het was redelijk droog geweest de week ervoor dus dat was gunstig omdat rotsen na veel regen losser kunnen zitten dan na een droge periode. De twee ochtenden werden besteed aan theorie en de middagen aan zelf klimmen en/of examen. Het klimmen leek bij mij nergens naar, ik werd weer zo bang dat ik zelfs een route af heb moeten breken. Wat op zich dan weer een goede oefening is want je moet laten zien dat je dat ook onder de knie hebt.

Gelukkig was er vanuit de examinatoren veel begrip voor deze angst. Ze hadden allemaal het rapport gelezen over mijn val in juli en drukten me op het hart de angst serieus te nemen en vooral tijd te geven. De meeste bergsporters kennen ongevallen en het duurt nou eenmaal een tijdje voor die uit je systeem zijn. Dat was een opsteker, zeker uit de mond van zulke stoere mannen! Het examen begon die zondag middag veel later dan gepland en de juiste rots liet zich ook moeilijk vinden. Maar uiteindelijk konden we beginnen met klimmen, standplaatsen bouwen, elkaar redden etc. Bovenop de rots, in het zwakke herfstzonnetje en met uitzicht over de omgeving kregen mijn klimpartner en ik de verlossende handdruk: gefeliciteerd!


klimgebied Ith, luieklimmer.nl

oefenen in Yvoir

Voor de cursus adventure klimmen moesten we deze zomer vooral veel zelf oefenen. De basis is in het eerste cursusweekend uitgelegd en nu moesten we zelf aan de slag om daarna in een tweede cursusweekend wat bij te spijkeren en examen te doen.
Wij besloten naar Yvoir, België te gaan. Het bleek het meest perfecte klimweekend van het jaar te worden. Het was snoeiheet dus we begonnen vroeg om vervolgens tegen drieën oververhit en voldaan in de Maas te duiken.
Het gebied van Yvoir lijkt klein maar biedt volop mogelijkheden. Het is een aparte plek zo langs het spoor maar het uitzicht over de Maas en Yvoir is geweldig mooi. Daarbij zijn de rotsen perfect voor het oefenen van adventure klimmen. Er zijn talloze spleten, rissen, nissen en punten om je uit te leven met nuts en friends maar ook met bandschlinges: hoe creatiever hoe leuker. Overal op de rots lagen salamanders te zonnen en je moest oppassen niet in zo'n beestje te grijpen als je je hand in een gat stak. We hebben flink ons hart op kunnen halen wat klimmen en oefenen betreft. Het is geweldig leuk om de theorie echt in de praktijk toe te passen.
Het rare van adventure klimmen is ook dat het ergens minder eng lijkt dan gewoon voorklimmen. Bij voorklimmen kan het zijn dat de volgende haak ver weg zit. Dit kan bij adventure klimmen niet: je legt gewoon de volgende haak waar je 'm hebben wilt. Het enige lastige is dan als je geen plekje kunt vinden voor je zekerpunt en je toch verder moet klimmen. Maar toch, tussen de oren voelt het anders.



rotsen van Yvoir, luieklimmer.nl

alles een keer proberen?

Vroeger was mijn motto dat je alles een keer geprobeerd moet hebben in je leven. Daar ben ik het nu niet meer helemaal mee eens. Zou dat met leeftijd te maken hebben? Er zijn dingen die ik gewoon niet ga doen. Bungeejumping bijvoorbeeld. Hoewel, als ik op een prachtige locatie zou zijn en iemand biedt het me aan... Nee, ik zou het niet doen.
Ik ben redelijk claustrofobisch en ik heb mezelf beloofd de grenzen hiervan niet meer op te zoeken. Jaren geleden heb ik een proefduik gemaakt tussen de dolfijnen in Eilat. Ik ben blij met die ervaring maar nog steeds zit ik adem happend voor de tv als er een onderwater scene in een film zit. Het is gewoon niets voor mij. Daarbij ben ik ook blij dat het, financieel gezien, niet mijn hobby is geworden.
Eveneens heb ik mijn grens al eens opgezocht tijdens een uitstapje in de rots: speleologie. Bij de gedachte eraan moet ik weer even diep ademhalen. Toch ben ik blij dat ik ook dit een keer gedaan heb. De serene rust in zo'n grot is wel heel bijzonder. Natuurlijk was de batterij van mijn hoofdlampje halverwege de tocht leeg. Ik werd toen in een 'zaal' neergezet terwijl de rest van de groep nog wat 'geboortekanalen' ging verkennen, iets wat ik echt niet wilde. Daar zat ik dan in het stik donker, geen idee waar ik was of waar de uitgang was en de stemmen van andere mensen ver weg in de grot. Tranen biggelden over mijn wangen. Verhalen over het onderlopen van de grot en gedachten aan aardschokken hielpen ook niet echt.
Soms is het fijn van alles een keer te proberen maar sommige grenzen hoef ik niet meer te verleggen; het is wel goed zo.

willekeurige foto van internet

niet voor donker thuis

En dan ga je na je werk nog een rondje mountainbiken omdat het toch wel leuk is en omdat je ook door de week aan je conditie wil werken. Dat klinkt leuk en sportief... en dat was het ook. Maar dan kom je er achter dat het toch erg snel donker wordt. Zeker onder de bomen leek het midden in de nacht. Toen we echt het pad niet meer konden onderscheiden van de bomen en struiken werden we wel gedwongen op het fietspad te blijven. Natuurlijk was de terugweg via het fietspad langer dan de echte mountainbike route. En natuurlijk hing mijn tong toen al op het stuur.
De losse lampjes die ik mee had genomen zijn prima om gezien te worden maar niet om zelf te zien. Daarbij had ik er maar twee mee genomen, het witte lampje voor op P's stuur en het rode lampje onder mijn zadel. Samen vormden we een licht eenheid, maar alleen onder voorwaarde dat we dicht bij elkaar zouden blijven. Dat laatste is best lastig als P nog fit is en ik al groen zie.
Helaas is het nu echt herfst en wordt het steeds donkerder. Fietsen na werktijd is er voorlopig niet meer bij.

spel tip voor onderweg en op de camping

Tijdens het wandelen hebben mijn zus en neefje een spel bedacht. Het is een spel dat een mooie link legt tussen het lopen en de middag/avond op de camping. Het doel is om samen een kunstwerk te maken van dingen uit de natuur. Tijdens het wandelen kijk je om je heen en neem je dingen mee die je kunt gebruiken voor het spel. Eigenlijk kun je alles meenemen als het maar in je broekzak past: takjes, mooie steentjes, veren, eikels, botjes, noem maar op.
Het spel speel je vervolgens samen, het is echt teamwork. Alle materialen doe je in een bakje of leg je op een hoop. Dan bepaal je wie er begint. De eerste speler kiest een voorwerp en legt deze op het gras. De volgende speler pakt iets anders en legt deze erbij, er naast of er op. Per beurt mag je maar een voorwerp plaatsen of verplaatsen. Je mag dus ook dingen van anderen ergens anders neerleggen. Ondertussen kun je hardop denken, dat je het mooier vindt dat de veer daar ligt of dat de eikel op de steen moet liggen of dat het takje in de grond gestoken moet worden. Soms is het een lastig spel want het kan zijn dat de andere speler iets verlegd wat jij net had neergelegd. Het doel is er samen iets moois van te maken. Dan komt er een moment waarop je samen besluit dat het kunstwerk af is; maar dat is best lastig!

op bezoek bij ppad lopers

Mijn zus en neefje lopen het Pieterpad, van noord naar zuid, 492 kilometer in totaal. Ze zijn begonnen toen mijn neefje 8 jaar was en hopen voor zijn 16e klaar te zijn. Dan staat namelijk Santiago op het programma. Een inlopertje van een kleine 500 kilometer dus.
In de korte vakanties en delen van de zomervakantie trekken ze er op uit met alle bagage op de rug. Gelukkig wordt neeflief groter, kan dus steeds meer bepakking dragen en zijn moeder ontlasten.
Een paar jaar geleden heb ik een stukje meegelopen en dat zou deze zomer een vervolg krijgen. Maar helaas was ik geblesseerd en kon niet mee. In plaats daarvan kon ik ze natuurlijk wel opzoeken op een camping in de buurt en ze verrassen met een luxe maaltijd!
Met brander, koekenpan, spatel, beslag, stroop, suiker, aardbeien, borden en bestek toog ik naar hun primitieve kampement. Ik heb de dappere wandelaars getrakteerd op een stapeltje pannenkoeken zodat ze weer energie hadden voor de volgende etappe.
De dag er na kreeg ik een smsje dat ze al om 6 uur vertrokken waren om de hitte voor te zijn. Wat een bikkels!

mijn aller, aller kleinste hobby (3)

Vandaag was het weer tijd voor mijn allerkleinste hobby. Helaas regende het niet hard genoeg om het voornemen af te blazen. Er zou hoe dan ook gefietst worden. P had zo enthousiast over de mountainbike route in Haaksbergen verteld dat ik de gok ook wel eens wilde wagen.
Het parcours was lekker modderig en sommige plassen zelfs zo groot dat we er niet doorheen durfden te fietsen. Het idee halverwege kopje onder te gaan sprak ons niet zo aan.
De eerste tien kilometer waren voor mij vooral vloeken, hartslag op orde houden en hopen dat ik niet te ver achterop zou raken. Meestal kom ik na zo'n begin wel een beetje in een ritme, zo ook vandaag. De volgende kilometers waren dan ook eigenlijk wel leuk. Nadeel is wel dat mijn conditie op het moment zo slecht is dat als ik dan eindelijk in een flow kom, ik eigenlijk al te moe ben. Na twintig kilometer voelde ik dat mijn benen en rug zich al voorzichtig op het einde verheugden.
De afspraak was een lusje te maken van een kleine 30 kilometer. Na 28 kilometer herkende P de route niet meer en bleek dat we in de volgende lus zaten en dus in de verste verten niet richting de auto reden. Zucht. Dan maar een alternatieve route.
Ik ben nog nooit zo moe geweest op de fiets; ik had echt het idee dat ik om zou vallen. Nog nooit in mijn volwassen leven heb ik er over gepiekerd om me bij zoiets te laten helpen maar de hand van P in mijn rug, om me door een open stukje met veel wind te helpen, was vandaag meer dan welkom.
Na 39,6 kilometer stond daar toch ineens de auto! Als we een wedstrijdje hadden gedaan wie het vieste zou worden dan heeft P die glansrijk gewonnen. Hij fietst harder en spat dus hoger; hij had de meeste spetters in zijn gezicht.
Mijn haat-liefde verhouding met deze kleine hobby is nog niet genezen. Ik ben nog niet zo ver dat ik zeg: nooit meer! Ik geloof dat het echt wel een leuke bezigheid kan zijn mits de conditie een beetje meewerkt. Maar ja, om dat laatste probleem op te lossen: vaker doen, meters maken!!

mtb-route Haaksbergen

pdf-je met mbt-route Haaksbergen

kunst en plaquettes in de bergen

Mensen laten heel wat achter in de bergen. Meestal is dat storend en asociaal maar soms ook erg mooi of ontroerend. In 2002 maakte ik een tocht door de Ötztaler Alpen in Oostenrijk. Ik heb geen idee meer waar het precies was, ik heb de foto later ontvangen van een tochtgenoot, maar dit beeldje was onvergetelijk. Klein en rank staat deze Maria uit te kijken over het fantastische landschap. Behalve in de winter, dan is ze waarschijnlijk helemaal verdwenen onder een dikke laag sneeuw.

Op tochten kom je ook nog wel eens een plaquette tegen ter nagedachtenis aan mensen die op die plek zijn overleden of in de diepte zijn gestort. Soms zijn het storende plaquettes omdat je niet geconfronteerd wil worden met de gevaren en de dood. Soms zijn ze er ineens, hangen sereen aan de rots en gunnen je een moment van bezinning. Wie was deze persoon, wat is er gebeurd, wie treurt er om hem of haar. Wie heeft de verse bloem geplaatst of hoe triest is het dat de plek vergeten lijkt. Zou ik zo'n plaquette willen als ik in de bergen om het leven zou komen?


Eén plaquette in het bijzonder ben ik dankbaar voor zijn trieste aanwezigheid. Hij hangt naast het pad dat van de Hohe Wilde naar beneden leidt. We hadden de berg aan de andere kant beklommen via het sneeuwveld en over de rots en kozen het wandelpad voor de afdaling.
De afdaling was pittig en het pad smal; aan de ene kant een rotswand en aan de andere kant ging het honderden meters steil naar beneden. Moe van de beklimming en de euforie van de mooie top begon ik aan de afdaling. Ik weet niet wat er gebeurde maar ik denk dat ik struikelde en voor ik het wist had ik een plaquette aan twee kanten goed vast. Mijn vingers klemden om de gedenksteen en ik weet dat ik, bekomen van de schrik, de steen heb bedankt voor zijn aanwezigheid.

Hohe Wilde

op hol geslagen koeien, deel 2

Op het vorige stukje kwamen wat reacties, te mooi om ze niet in een apart blogje te melden. Allereerst een reactie van een anonieme lezer die zich het voorval van de op hol geslagen koeien van 30 jaar geleden als volgt herinnert:

Dat de koeien ons niet geraakt hebben da's helemaal waar, maar ik herinner 't me een beetje anders: Volgens mij ben ik breeduit gaan staan, niet wild zwaaiend, maar stil met een buitentent alsof de tent voor de aanstormende koeien een groot rotsblok was waar de kudde omheen moest. Het idee had ik van de Spaanse matadors die zelf stil staan en de stier het idee geven daar omheen te moeten.
Maar misschien maakt de herinnering me heldhaftiger dan het in werkelijkheid was.

Aangezien ik toen erg klein was en de anonieme lezer toen al volwassen was ben ik geneigd hem of haar te geloven en bij deze een rectificatie toe te passen. Gelukkig zijn de anonieme lezer en ik het er over eens dat herinneringen van dit soort voorvallen met de jaren mooier en mooier worden. Wie weet wat we er nog eens 30 jaar later over zullen schrijven...

Voortbordurend op onwillig vee kreeg ik ook onderstaande link toegestuurd; 'How not to photograph a wild bison'. Eigenlijk gaat het over onwillige toeschouwers, de bizon doet eigenlijk niets verkeerd. Hoe knotsgek moet je zijn om zo'n beest van nog geen paar meter afstand te willen fotograferen. Ergens in het filmpje kun je zien dat de bizon zijn kop rustig op en neer beweegt, een paar passen doet en dan in de aanval gaat. Precies volgens het boekje!

 how not to photograph a wild bison

direct naar you tube voor wild bison filmpje

op hol geslagen koeien

Vee in de bergen. Het hoort erbij. Sterker nog het bepaalt een deel van de entourage. De koeienbellen die je al van verre kunt horen; de geiten die op schijnbaar onmogelijke plekken grazen; de schapen die witte stipjes op een groene berghelling vormen. Het hoort er net zo bij als de eeuwige sneeuw, marmotten en bergbeekjes.
Ik weet nog van vroeger dat we, na een dag wandelen, een mooi plekje gevonden hadden om de tentjes op te zetten. Er was een vlak stukje alpenweide, net groot genoeg voor twee trekkerstentjes en geflankeerd door een enorm rotsblok dat slordig in de wei lag. Toen beide tentjes half stonden, (binnentent uitgespreid, paar haringen, paar stokken, zakjes met tentstukken erom heen) hoorden we een kabaal. Vanaf de bergheling kwam een kudde op hol geslagen koeien naar beneden suizen. En wij, met ons half opgebouwde kamp, stonden in hun route! Mijn ouders hebben ons drieën op het grote rotsblok gezet en zijn roepend en wild zwaaiend voor de tenten gaan staan. De kudde kwam recht op hen af, briesend en stampend. Vlak voor mijn ouders week de kudde uiteen en passeerde ons plekje zonder schade of letsel te veroorzaken. Achter de kudde aan rende een herderinnetje naar beneden, ook wild zwaaiend en roepend, het lukte haar niet de kudde in te halen, laat staan te kalmeren.

Ik zag laatst in Oostenrijk een folder, waarin de wenselijke omgang met weide runderen beschreven stond, met de naam "Ich bin stärker!" Geen idee of de titel op de koe of de mens slaat. Het is een informatieve folder waarin uitgelegd wordt wat te doen en wat voor kuddes er zijn: beschermende moederkoeien met kalveren, nieuwsgierige halfvolwassen koeien en kuddes die gemolken worden en daardoor bekend zijn met mensen. Voorbijgangers moeten bij de dieren uit de weg blijven, zeker als de dieren zich fixeren op jou, de wandelaar. Mensen moeten altijd rustig blijven en niet wegrennen maar mogelijk met een wandelstok dreigende bewegingen maken. Hard roepen kan agressief vee ook doen omkeren. Als je toch de benen wilt nemen dan moet je rustig de gevarenzone

verlaten zonder de beesten je rug toe te keren. 

Toen mijn ouders meer dan 30 jaar geleden die op hol geslagen kudde trotseerden waren er nog niet van dit soort folders. Gelukkig hebben ze in die stressvolle situatie precies het juiste gedaan. Toch geloof ik niet dat ze dachten dat ze sterker waren dan de koeien.

respektieredeinegrenzen.at

eten uit het vuur: pizza calzone

Verkondigde ik eerder nog dat je overal in Frankrijk broodmix kan kopen: niet dus. Niet in het dorp waar wij waren. Het was mijn eer te na om het dan maar over te laten gaan en dus heb ik deeg zelf gemaakt. Ik had iedereen verteld dat ik iets uit het vuur zou maken maar dat het wel een experiment was... Nieuwsgierig werd er naar de, in alufolie verpakte, pakketjes gekeken die het vuur in gingen. Of eigenlijk moeten ze op de hete as gelegd worden. Ik had ergens gelezen dat het met een kwartier a twintig minuutjes klaar zou zijn, dat bleek bij ons iets langer.
Maar gelukkig werden de pizza's zo goed ontvangen dat ze twee dagen later zelfs in de herhaling zijn gegaan.
Hoewel bewerkelijk hebben we er een heerlijk recept voor uit het vuur bij!

Bereiding:

Pizzadeeg maken. Uit een pak of zelf samen stellen uit meel, gist, olijfolie, zout, persilade en een uur rijzen.
Voor de vulling alles wat je lekker vind. De eerste variant was met ui, olijf, prei, courgette en geraspte kaas.
De tweede variant was met tomaat, mozzarella, courgette, ui en ham.

Deeg in porties verdelen en per portie plat maken. Hoe je dat doet? Wees creatief.
De pizza met tomatenpuree besmeren en op de helft de vulling leggen. De rand natmaken met water en dichtvouwen.

Goed dichtmaken zodat de vulling er niet uit kan lopen. Bestrooien met wat meel zodat de alufolie er niet aan plakt.
Daarna goed verpakken in twee lagen alufolie, deze er niet te losjes omheen doen want dat is lastig met het keren.





Het vuur moet al minstens een uur goed gebrand hebben. Als de vlammen afnemen het vuur naar achteren schuiven en de pizza's op de hete as leggen.

Af en toe keren. Als de pizza aan alle kanten hard is (even kloppen) is hij klaar.





Pas op, heet!
Eet smakelijk!

mijn mes (3), the story continues

Naar aanleiding van een voorval tijdens een trainingsweekend bergreddingstechnieken besloot ik dat een mes een absolute must was voor aan mijn klimgordel. Ik had ervaren dat ik, ondanks allerlei technieken, wel eens op een punt zou kunnen komen waarop ik een touw door moet snijden. Dat klinkt meteen wel heel dramatisch, maar een knoop losmaken uit een touw waar een volwassen persoon in hangt is onmogelijk. Het touw geheel ontspannen kan te lang duren en kost veel energie. De knoop afsnijden en 50 cm touw opofferen in een noodsituatie lijkt mij een betere optie. We hebben het dus wel over noodsituaties.
Dat mijn verjaardag min of meer samenviel met de wens voor een nieuw mes kwam goed uit. Het mes stond dan ook bovenaan mijn verlanglijst. Hoewel mijn vader een beetje zenuwachtig werd van alle klimverhalen gecombineerd met messen en touwen doorsnijden, kreeg ik van hem een Opinel. Een 'mijn mes' dus, NO. 8 en met een gaatje om aan mijn gordel te bevestigen.
Het mes hangt er inmiddels en ik hoop hem nooit, maar dan ook nooit nodig te hebben!
Nou ja, misschien dan voor het schillen van een appeltje...


Waargebeurd verhaal over ongelukkige dagen op de Siula Grande waarbij een touw werd doorgesneden: Touching the void

'mijn mes' opinel.com

misschien wel het mooiste plekje: nu

Valpreveyre. De band tussen Valpreveyre en mij bestaat nog steeds. Toen ik 26 was wilde ik graag weer eens de alpen in, mijn vader wilde dat ook en zo belandden we weer in Valpreveyre. Alles was anders en toch hetzelfde. De rust, de idylle; het was er nog. Het gehucht was nog kleiner dan twintig jaar eerder maar er was nu wel een echte camping. Een heus toiletgebouw, receptie met vers brood en iets te eten. De camping lag iets verder stroomafwaarts ten opzichte van onze kampeeravonturen van vroeger.
Het leuke van de plek is dat je moet weten waar deze ligt, niet zomaar iedereen rijdt erheen. Vanaf Abries is het een erg smal slingerweggetje naar 1900 meter hoogte. Caravanbezitters vinden het weggetje niet leuk, dat bepaalt al een deel van het publiek dat er komt.
Mijn vader en ik vonden wederom een perfect plekje; beetje schaduw en een beetje zon en beschutting van bomen tegen de wind. Een paar meter voor de tent ontsprong een bronnetje die ons voorzag van drinkwater en 'koelkast'. Meerdere steenoventjes sierden de camping en er was hout genoeg in de omgeving.
Later moest ik voor mijn werk eens in de buurt zijn en ben ik weer naar deze plek gereden. Weer totaal anders en toch ook weer hetzelfde. Voorjaarslawines hadden het gehucht en de camping de laatste jaren meermalen overspoelt en deels weggevaagd. Het toiletgebouw en receptie waren er niet meer, hiervoor in de plaats stonden mobiele oplossingen.
Vorig jaar heb ik de mannen meegenomen naar Valpreveyre. Weer anders en weer een idylle. Lawines hebben wederom huisgehouden maar de camping eigenaar, le Maire de Valpreveyre, begint ieder jaar vol goede moed aan een nieuw kampeerseizoen. Er prijkt een nieuw, vast, toiletgebouw op een hoger terras. De camping ligt nog deels aan de beek maar ook op het terras erboven. De receptie is op de veilige oever herbouwd maar vers brood is er helaas niet meer te krijgen.
Nog steeds zijn de plekjes prachtig en prijken er overal steenoventjes. Gelukkig zijn er heel wat bomen blijven staan dus er is genoeg beschutting en privacy. Je kunt kiezen tussen een grotere beek en kleine stroompjes, kamperen tussen de bosjes of op het open veld en de douche is altijd heet. Vorig jaar kwamen wij er aan na een pittige meerdaagse tocht. Na het opzetten van de tent zijn de jongens in de beek verdwenen voor het bouwen van dammen en ben ik in de hangmat gekropen. Zo hebben we een aantal dagen geluierd, gespeeld, hout gezocht en vuurtjes gemaakt.
Met de komende vakantie voor de deur hebben de mannetjes alweer gevraagd naar deze plek, of we nog terug gaan en wel op hetzelfde plekje gaan staan! Wellicht gaat Valpreveyre ook tot het jeugdsentiment van de jongens behoren, dat zou geweldig zijn.
Er is zelfs een kleine kans dat we er dit jaar mijn vader tegen zullen komen....


Camping Valpreveyre

misschien wel het mooiste plekje: toen

Valpreveyre is voor mijn ouders, broer, zus en mij een soort van jeugdsentiment. De naam klinkt al zo lang ik me kan herinneren al kwam ik er pas rond mijn vijfde voor het eerst. Valpreveyre is een dorp in de Franse Alpen, maar dorp is eigenlijk een te groot woord. Gehucht is beter. Ik heb eigenlijk geen idee hoe we er vroeger beland zijn. Wel weet ik dat we er een tijd gekampeerd hebben langs een van de beken die door het gehucht stromen.
Er was toen nog geen camping. Langs de beek omhoog stonden een paar tenten van mensen die rust wilden. Wij wilden dat kennelijk ook. De auto bleef natuurlijk beneden staan en we klauterden omhoog op zoek naar een vlak stukje voor de tent. Deze vlakke stukken waren schaars, vandaar dat er lekker veel afstand was tussen kampeerplekken. Ik geloof dat ik me wel alleen op de wereld waande langs die, deels in het bos verscholen, beek. Alleen met mijn familie dan.
In de beek bouwden we bassins om in te zwemmen of badderen; het water was puur smeltwater en dus ijs- en ijskoud. Een toiletgebouw was er niet, het was immers geen camping, en daarvoor liepen we gewoon een eind de bosjes in.
In mijn herinnering zijn we een paar keer op deze idyllische plek geweest en ik laat die herinnering graag zo. Bij mijn ouders navragen of mijn herinneringen kloppen durf ik eigenlijk niet, straks komen zij met hele andere statistieken aan. Het was in ieder geval een bijzondere plek en bestaat vandaag de dag niet meer zoals toen. Dat maakt de herinnering misschien alleen maar mooier.

vakantietip: laat nooit de afwas staan

Toen wij als 'beginners' begonnen met het maken van meerdaagse trektochten in de bergen hadden wij nog een hoop te leren. Meer dan 30 jaar geleden dus, dat gezinnetje met paps, mams en drie kinderen waarvan ik er een was. Gelukkig kunnen we nu lachen om alles wat we proefondervindelijk hebben moeten leren, toen was het vaak een stuk minder leuk.
Zoals die ene keer. Na een lange wandeldag konden we eindelijk de rugzakken, met een gevoelsgewicht van lood, op de grond laten vallen en onze schoenen uittrekken; het zat er op voor die dag. Na lang doorlopen hadden we dan toch een kampeerplekje gevonden en konden we de tenten opzetten.
Het was al laat en mijn ouders maakten iets te eten klaar, twee pannen wisselend op dat ene pitje. De maaltijd ging er in als koek, zo moe en uitgehongerd waren we wel. Omdat het al zo laat was dachten mijn ouders 'we zetten de afwas wel in de week, morgen is er weer een dag'. Zo gezegd zo gedaan. De twee pannetjes werden in elkaar gezet, water erbij, sopje erbij, laplandmokken en bestek erbij en lekker naast de tent laten staan.
De volgende ochtend kropen we fris en vol goede moed uit de tent. We wilden thee zetten maar dan moest wel eerst de afwas afgemaakt worden. De pannetjes stonden netjes naast de tent, daar waar we ze gisteren hadden neergezet. Maar nu wel als één groot blok ijs. Het heeft heel wat brandstof gekost om  de boel te ontdooien en alle mokken en lepels uit het ijs te kunnen bikken.

avontuurlijk klimmen en vallen

Hoewel ik vorig jaar nog riep dat ik de AK-cursus niet zou doen ben ik toch voor de bijl gegaan en was afgelopen weekend de aftrap van deze cursus. AK staat voor Adventure Klimmen. Het idee daarbij is dat je klimt op een rots zonder haken en je dus zelf moet zorgen voor je zekerpunten. Die zekerpunten maak je met behulp van bandschlinges, nuts, friends, hexentrics en veel creativiteit. Als je alle extra materialen aan je klimgordel hangt ben je meteen een paar kilo zwaarder, maar het staat wel interessant.

friends, hexentrics, nuts, nuttefrutter, bandschlinge

Het toepassen van de speledingetjes is erg leuk. We stonden met 8 cursisten, schouder aan schouder, gaatjes, spleten en openingen te zoeken om de nuts en friends in te klemmen. Vervolgens stel je jezelf de vraag: durf ik hier aan te hangen of in te vallen?
Na de theorie komt natuurlijk de praktijk; het idee was je eigen route te klimmen en zoveel mogelijk materiaal te gebruiken. Het grappige is dat dit een hele andere klimervaring geeft. Eerder klom ik van haak naar haak maar nu struinen mijn ogen en vingers de rots af naar het perfecte plekje voor een zekerpunt. Als je denkt een plekje gevonden te hebben pak je het materiaal erbij en ga je proberen te klemmen, net zo lang tot je er op vertrouwt dat het goed vast zit. De opgave was om vervolgens in je zelf aangelegde zekerpunt te gaan hangen. Gelukkig was er een back up zekeraar dus echt vallen kon nog niet. Het is goed te merken dat er een verschil zit tussen het plaatsen van materiaal en er vervolgens in te gaan hangen. Leuk voor tussen de oren en een goede les.
Bij mijn tweede route aan het eind van de dag ging ik goed van start, ik had mooie plekken gevonden voor goede zekerpunten. Onder andere een stevige boomwortel en een mooi gat voor een friend. Bij een lastige passage besloot ik niet teveel tijd te besteden aan mijn beroemde 'gemuts' en via een kleine stap opzij deze passage over te slaan, het ging tenslotte om het oefenen met het materiaal. Mijn handen vonden een mooie spleet en mijn voet een goede opstap, ik trok mezelf op om een grote stap omhoog te kunnen maken. Voor ik het wist liet het rotsblok los. Ik klapte op mijn hak, tuimelde met het rotsblok omlaag, voelde het geweld over me heen komen en de touwen strak aan mijn gordel trekken. Toen hoorde ik ze beneden roepen: steen!! Ik drukte me tegen de rots en voelde de pijn in mijn beide voeten. Ik was niet veel meer dan een meter gevallen, mijn zekerpunt hield goed, maar de adrenaline schoot door mijn lijf. Ik heb ze beneden laten weten dat ik ok was maar met veel pijn. Mijn instructeur is naar boven gekomen en gelukkig konden we uit de route stappen en kon ik naar het pad strompelen/kruipen.
Dat was het einde van mijn AK weekend; niet veel geKlommen maar wel genoeg Adventure. P heeft de tweede cursusdag nog wel gedaan terwijl ik in de auto zat te lezen en dommelen. Een flink gekneusde hiel, blauwe plekken en een grote schaafwond was het resultaat. Na een weekje op krukken strompelen moet alles goed komen en kan ik in oktober verder met de cursus. Ik heb veel pech gehad maar vooral heel veel geluk dat het nog zo goed is afgelopen.

eten uit het vuur

Avontuurlijke maaltijden. Stiekem vind ik het zelf erg leuk om met vuur te spelen en te kijken of er iets eetbaars vanaf of uit kan komen. Gelukkig kan ik daar nu naar hartenlust aan toegeven onder het mom 'het is zo leuk voor de kinderen'. Voorwaarde is natuurlijk wel dat we op een plek zijn waar je vuur mag maken.
Uiteraard ontbreken bij ons de marshmallows niet. Een heerlijk, veel te zoet, en gezellig toetje. De jongste heeft er nog wel wat moeite mee de perfecte marshmallow te roosteren: de laatste keer belandde er een zachte op de mouw van zijn shirt.
Broodjes bakken doet het ook goed, tevens een goede oefening in geduld. Het is nog lekkerder om het aan de stok gebakken broodje te vullen met een worstje van de barbecue. Gelukkig kun je overal, zelfs in Frankrijk, broodmix krijgen zodat de voorbereiding makkelijk en snel is.
Vorig jaar hebben we de zwerverscake ontdekt; een bijzondere cake uit de as van het vuur.

Zwerverscake:
Hol een sinaasappel uit en vul deze tot iets over de helft met cakebeslag. Druk het dekseltje weer op de sinaasappel en wikkel het geheel volledig in alufolie. Leg de bollen 35 minuten in de hete as, wel af en toe keren en draaien. 

Het resultaat was één sinaasappel die leegliep en drie sinaasappels met heerlijke cake met sinaasappel smaak. Een avontuurlijk toetje.
Na wat zoeken heb ik voor komende vakantie al een nieuw recept gevonden dat me zeker de moeite waard lijkt om uit te proberen: Survivalflappen.
Wordt dus vervolgd! 

uit de oude doos: moed-kruit

Als wij vroeger moe waren tijdens een trektocht en eigenlijk door onze pootjes zakten ging mijn moeder op zoek naar moed-kruit. Een bijzonder kruit dat alleen in de bergen groeit. Ze plukte dan een takje en wreef de blaadjes tussen haar vingers zodat de geur vrij kwam. Wij snoven de heerlijke geur op en konden weer een stukje verder lopen. Met het takje in de hand, klaar om ingezet te worden, wist mijn moeder ons zo door de moeilijkste momenten te loodsen. Wij waren er van overtuigd dat we wel een hele bijzondere moeder hadden als zij moed-kruit kon vinden en wist hoe het werkte.
Later begonnen we de geur te herkennen en kwamen we er achter dat het speciale moed-kruit niets anders was dan thijm.
Nog steeds koester ik de geur van thijm als ik in de bergen ben; heerlijk als de wind deze geur meevoert. Ik kan het tijdens het wandelen niet laten om een takje tussen mijn vingers te wrijven en te genieten van de geur.

inlopen

Zaterdag vertrokken we aan het begin van de middag met ieder een rugzak op. Voor de jongens de eerste meters met een echte rugzak met echte kilo's. Alle spullen lagen op tafel en ze mochten kiezen wat ze graag wilden dragen: knuffel, iets lekkers, eigen hoofdlamp, broekspijpen, spelletje en de lunch voor onderweg. De matjes en zomerslaapzakjes had ik al onderin gestopt voor het volume. Beiden kwamen ze uit op 4 kilo en wilden graag meer dragen, een goed teken.
Het lopen ging goed. P heeft een GPS aangeschaft en daarop kan de oudste precies bijhouden hoe ver we gelopen hebben, hoe hard we gaan en wat er nog gaat komen. Informatie die het lopen voor hem, hopelijk, makkelijker maakt. Desondanks was het wel weer pittig, ze moesten echt wennen aan het wandelen met een rugzak met gewicht. Na heel wat opbeurende woorden, afleidingsmanoeuvres, water pauzes, mueslirepen en complimenten kwam na 12 kilometer eindelijk de camping in zicht.
Hier was het leed snel vergeten want we konden lekker in het gras liggen en hout zoeken voor het kampvuur. Grappig dat mannen, van welke leeftijd dan ook, het heerlijk vinden om woest te zwaaien met een bijl of er in ieder geval naar te kijken. Gelukkig komt dat het vuur alleen maar ten goede. Na het opzetten van de tent kwamen we er achter dat we een en ander vergeten waren; zo was er een matje te weinig meegekomen, het fototoestel bleek batterijloos en de kaas voor het ontbijt lag ook nog in de koelkast thuis. Gelukkig zijn we creatief.
Na een avondje vol luieren, pannenkoeken en mooi vuur brandden we 's ochtends de tent uit dankzij de zon. Na het ontbijt van hartkeks met alleen worst omdat de kaas er niet was hadden we in no time alles weer ingepakt en konden we weer op stap.
Deze tweede dag gaat duidelijk alles beter en lopen de jongens een stuk makkelijker. Zou het de stal zijn die ze ruiken of heeft het inlopen van gisteren nu al vruchten af geworpen? Hoe dan ook, ze liepen lekker door, vrolijk babbelend.
Om twaalf uur waren we alweer thuis. Wat heerlijk toch om op een plek te wonen waar je vanuit de voordeur direct in een vakantiegebied staat.
Thuis de balans opgemaakt met dingen die we nog moeten doen voor de vakantie met het echte wandelen en kamperen:
- een heupgordel aan de rugzak maken voor de jongste
- nóg nauwkeuriger tochtplanning zodat er geen verrassingen
  komen qua wandelen (afstand + tijd)
- schoenen van de oudste nakijken, is hij er alweer uitgegroeid?
- zorgen dat we niets essentieels vergeten!


camping twilhaar, Nijverdal

de wagen met alles, poker en James

In een minivakantie, toen ik een jaar of 14 was, hebben mijn vader en ik eens een trektocht van een paar dagen gemaakt in Duitsland. Omdat in Duitsland alles 'immer gerade aus und dann rechtsab' is werd het al snel een beetje saai. En daardoor dus ook een beetje zwaar.
Fantaserend over wat we allemaal wel niet zouden lusten kwam er een imaginaire wagen achter ons aan met de meest heerlijke snoeperijen, gerechten en luxe artikelen. Omdat deze wagen achter ons aan reed hadden we iemand nodig die het ons ook zou brengen en ons op onze wenken zou bedienen tijdens het wandelen. En daar was James, de butler. James is nooit meer weg gegaan, het bleek de meest trouwe butler die we ons konden wensen. Ook nu, ruim 20 jaar later, denk ik nog vaak aan James en zijn service. James komt altijd op het goede moment en brengt altijd de juiste dingen; precies wat je nodig hebt.
Omdat we tijdens het wandelen daar in Duitsland op een gegeven moment ook wel uit-ge-ik-zie-ik-zie-wat-jij-niet-ziet waren zijn we gaan pokeren. Natuurlijk is het niet handig om dat met echte dobbelstenen te doen als je loopt dus ook die werden gebracht door James.
Ik: Rommel rommel. Twee vijven en een drie. Mijn vader: twee vijven opzei, rommel rommel, een vijf! Ik: shit, mazzelaar.
Mijn vader: rommel rommel, drie tweeën! Ik: bluf. Mijn vader: verdorie, hoe wist je dat?
En zo gingen wij al rommelderommelend immer gerade aus met de trouwe James altijd in ons kielzog.

training bergreddingstechniek

Ter voorbereiding op de cursus Adventure Voorklimmen die we gaan volgen én omdat het gewoon goed is om te oefenen hebben we wederom de training Bergreddingstechnieken gevolgd. Deze training bestaat uit een avond knopen oefenen in de gymzaal en een dag buiten aan de rots van Ibbenbüren (Duitsland).

Rond de knopenavond in de gymzaal heb ik thuis de stof doorgenomen en zo heel wat stoelen en tafels ‘gered’ van allerlei dramatische scenario's. De knopen zaten er in ieder geval goed in. 

De volgende opgave was de juiste namen bij de technieken plaatsen; vorig jaar hebben de instructeurs zo lopen harrewarren met de namen dat het resultaat was dat ik wel weet wat ik moet doen maar steeds de verkeerde naam erbij geef.

Eenmaal bij de rots is alles anders; binnen regent het zelden, de meeste personen wegen toch wel iets meer dan een stoel of tafel, er is minder ruimte en je werkvlak is niet op aangename hoogte.

Mijn mooi geoefende constructie zat meteen al klem dankzij de rand van de rots waaronder mijn ‘slachtoffer’, gelukkig heel geduldig, hing. Ook toen haar benen gevoelloos werden bleef ze lachen en gezellig met de andere slachtoffers kletsen. Dat het in de praktijk allemaal niet zo soepel verloopt is maar goed ook, daar leer je meteen op anticiperen.

Iedere keer besef ik ook weer dat iemand naar boven takelen zulk zwaar werk is dat ik beter alle alarmnummers in mijn telefoon kan opslaan. P krijg ik nooit 30 meter omhoog getakeld. 

Gelukkig kan ik het touw wel fixeren en naar P afdalen voor morele steun of eerste hulp. Daarbij kan ik met mijn slachtoffer abseilen, dat is ook fijn om te weten. Het touw moet dan wel lang genoeg zijn...

Natuurlijk ben ik zelf ook slachtoffer geweest en heb een uur in de regen mogen hangen in afwachting van mijn redder. Ook dat is een goede oefening. Gered worden is geen kwestie van seconden en minuten maar van kwartieren en uren.

Eigenlijk is de conclusie van zo’n cursus altijd dat er maar

beter niets fout kan gaan als je echt onderweg bent.

www.oostwand.nl/trainingbergreddingstechniek

uit de oude doos: we zijn zo moe

Twee volwassenen en drie kinderen van, toen nog, 4, 7 en 10 jaar op pad in de bergen. Vader en moeder dragen het grootste deel van de bagage voor 5 personen. Ik als jongste droeg een klein rugzakje met daarin mijn kabouter, pepermuntjes en de tentharingen; want ik wilde wel iets voor het gemeengoed doen. Mijn broer en zus droegen aanzienlijk meer, zij hadden ook al echte rugzakken met zo'n, voor die tijd, hypermodern stalen frame. Mijn rugzakje had een lus in de nek zodat mijn ouders mee konden helpen bij het dragen. Of om me stiekem vast te houden als de afgrond te diep was. Uiteindelijk mocht ik een nieuwe rugzak omdat de oude bij de lus helemaal was uitgescheurd.

Maar goed, eenmaal op weg over de smalle bergpaadjes, langs bergbeekjes en bij het geluid van fluitende marmotten vonden wij het al snel genoeg. Als er een begon met piepen dan deden de anderen al snel mee: we waren zo moe en konden we nu eindelijk eens pauze houden? Mijn ouders motiveerden ons aan alle kanten en op allerlei manieren om toch nog een stukje door te lopen. Tot ze zelf toch ook wel moe waren en eindelijk besloten tot een pauze. Dan gooiden wij energiek onze rugzakken af en holden naar de beek om dammen te bouwen of renden naar grote rotsblokken en klommen omhoog om te fantaseren dat we echte bergbeklimmers waren. Mijn ouders, ondertussen, lagen voor pampus van het dragen van de bagage en het motiveren. Als zij waren uitgerust en besloten om weer verder te lopen begonnen wij al snel weer van voren af aan: ik ben zo moe...

kleintje p-pad

Inlopen, materiaal testen, tijd over, actief, slecht weer en iets leuks willen doen mondde uit in een weekendje Pieterpad. Vrijdag avond de auto neergezet in Nieuw-Sleen en vandaar de bus naar Rolde. Een ritje van nota bene 18 minuten die we in 2 dagen terug moesten lopen.
We wilden eindelijk eens echt bivakken. Die zakken hadden we al zo lang maar het was er nog niet van gekomen om er meer mee te doen dan in de tuin uittesten (met mooi weer). We kwamen er meteen achter dat je geen privacy hebt op een camping. De volgende les was dat het niet uitmaakt waar je voeten liggen maar dat je hoofd wel onder de tarp moet als het regent. Slapen onder de blote hemel is wel gaaf: 's nachts wakker worden en meteen de sterren zien is fantastisch!
De eerste wandel etappe ging naar Schoonloo, een geweldig mooie etappe door het stroomgebied van de Drentse A. Ondanks de voorspellingen voor slecht weer hebben we een heerlijke middag-pauze-met-dutje in de zon kunnen houden.
Dat we een Pieterpadboekje hadden van 13 jaar oud maakte op deze etappe nog niet zo heel veel uit. Na 18 kilometer konden we eindelijk de rugzakken neerzetten op camping De Dennen van Staatsbosbeheer; wat is dat een mooie plek. Ook hier hebben we heerlijk in de zon gelegen totdat deze echt achter de bomen verdween en we krakend op moesten staan om iets te eten te maken. De maaltijd werd 'gezellig' opgeleukt door een vrijgezellenfeestje, waarbij de organisatie had bedacht dat je op een stille camping wel een bbq kunt neerzetten voor 10 dronken kerels, die al boerend, vloekend en plassend een te gekke avond beleefden. Gelukkig vertrokken zij weer tegen de tijd dat wij in onze bivakzakken wilden kruipen. De volgende les bood zich meteen aan: de anti-muggencrème, die ik thuis in mijn hand had gehad en niet had meegenomen i.v.m. gewichtsbesparing, had ik wel mee moeten nemen! In een bivakzak ben je niet veilig voor beestjes.
 's nachts begon het te regenen en dat hield niet meer op tot in de middag. Dus gingen we stijf en klam op pad. Na een ultra korte middag pauze in de regen leek het erop dat we er goed de pas in hadden. Voor zover we in het boekje konden vinden waren we er bijna, nog een kilometertje of zo. Totdat we een Pieterpadbord tegenkwamen waarop onze positie luid en duidelijk vermeld werd. In het boekje werden we ineens zo'n 7 kilometer teruggezet. Toen bleek dat het boekje dus toch wel iets te oud en dus te onduidelijk was geworden. Verbazend hoeveel schelwoorden ik ken op zo'n moment. De laatste fase hebben we uit gestrompeld. In de auto lagen warme, droge kleren die de acute spierpijn en blaren iets verzachtten.